Beklentiler Teorisi

Beklenti. Yani ümit ya da umut. Bu kelimeler birebir aynı anlamlara gelmese de yaygın kullanım açısından aynı anlamları karşılamak üzere kullanılıyor. Bir ‘kişinin’ beklenti eşiği ne kadar yüksekse ters orantılı olarak mutsuzluk eşiği de o denli düşük oluyor. Başka bir deyişle beklenti eşiği ne kadar düşük tutulursa ‘kişinin’ mutlu olma şansını da o oranda artıyor. Beklenti ve mutsuzluk eşiğinin doğru bir biçimde nasıl belirleneceği elbette psikoloji biliminin konusu. Sağlıklı bir psikolojiye sahip ‘kişiler’ bu dengeyi kusursuza yakın bir ölçüde kurmayı başarıyor.

Mevzuat okuyanlar, mali konularla ilgilenenler ‘kişi’ tabirinin yalnızca insanı tanımlamadığını bilirler. Kişi tabirini ‘gerçek kişiler’ ve ‘tüzel kişiler’ olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Bu anlamda ‘Gerçek kişi’ tabiri mevzuat açısından bakıldığında iktisadi bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Şayet bir insandan bahsedeceksek bu durumda insanı ‘birey’ olarak tanımlamak teknik açıdan doğru olur.

Elbette bizim bu yazıdaki ‘kişimiz’ iktisadi kişi. Gerçek ve tüzel kişiler. İçinde bulunduğumuz dönemde tüm dünyada olduğu gibi beklentilerini neye göre belirleyeceğini kestiremeyen Gümrük Müşaviri kişileri.

Bu kişiler beklentilerini neye göre belirleyeceklerini neden kestiremiyorlar dersiniz? Bu belirsizliğe neden sonuç ilişkisi bakımından bakıldığında net bir şey söyleyemesek de gelinen noktada sonuçlar apaçık bir gerçek olarak önümüzde duruyor.

Personel geçinemiyor ve haklı olarak ücret artışı bekliyor!

Sadece Gümrük Müşavirleri mi? Elbette hayır! Çalışan tüm kesimler ücret artışı bekliyor. Ücret artışı bekleyen kesimler ne kadar ücret artışı bekliyor? Onlar da kestiremiyor! Çünkü bu günü konuşabiliyoruz sadece! Yarın fiyatlar değişebilir! Hatta ben yazarken elektrik kullanımından kaynaklı bu yazının maliyeti bile değişmiş olabilir! Her an her şey olabilir!

Malumunuz Gümrük Müşavirliği mesleğinde yaptığınız iş, bilgi, birikim ve deneyiminiz için ne kadar ücret talep edebileceğiniz konusu yaman çelişkilerden oluşan bir yumak! Bir kedinin bir yumağı kovalaması gibi! Kovaladıkça kaçıyor! Koşturdukça çözülüyor! Çözüldükçe ayağınıza dolaşıyor! Ücret artışı gerekir dediğiniz noktada Gümrük Müşavirinden başka herkes ama herkes hayııır, istemezük diyor! Kedi yumak paradoksu böyle devam edip gidiyor.

Geçen hafta ki yazımda Ticaret Bakanlığımızın Gümrük Müşaviri ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri Asgari Ücret Tarifesine zam yapmasa da Gümrük Müşavirlerinin ücretlerine zam yapmasının kaçınılmaz olduğunu söylemiştim. Halen aynı fikirdeyim. Fakat aynı yazıda Asgari Ücret Tarife Cetvelinin Fix Ücret tarife Cetveline dönüştüğüne de söylemiştim. Yazıdan sonra meslektaşlardan aldığım geri dönüşler şöyleydi;

- İyi diyorsun da Bakanlık Asgari Ücret Tarifesine zam yapmadan Dış Ticaret Erbabı zam yapmaz!

Evet doğru söylüyorlar. Ticaret Bakanlığımız da durumun farkındadır diye düşünüyorum.

Sektörün bu anlamda yüksek bir beklentisi var. Bildiğim kadarıyla yakın zamanda Bakanlığımızla derneklerimiz arasında bir görüşme olacak. Yılbaşında uzun zamandır görülmeyen bir oranda zam yapıldı. Sektörümüz Bakanlığımıza bu konuda ki memnuniyetini her fırsatta iletti.

Önümüzde ki günlerde yapılacak görüşmede Ticaret Bakanımız Sayın Dr. Mehmet MUŞ’un durumu anlayışla karşılayarak sektörün yaralarını saracak kararları alacağına inanıyorum.

2021 yılının üçüncü çeyreğinin sonunda ihracat işlemi ortalama 30 -35 dolar tekabül ediyordu. Bugün 13- 15 dolar. Ocak ayında 12.92 olan benzin bugün 29 lira.

Gümrük Müşavirliği şirketlerinde ki bir müşteri temsilcisi yıl başından 5-6 bin lira talep ederken bugün bu rakamlar 8-10 arasında telaffuz ediliyor.

Gümrük Müşavirliği ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği şirketlerinin bu rakamlarla dönebilme şansı maalesef ki yok! Kısacası sektör büyük bir beklenti içinde.

Beklentiler Teorisine göre iktisatta üç tip beklenti var;

Statik Beklentiler: Yöneticilerin beklentileri hiç göz önünde bulundurmadan karar vermesi.

Adaptif Beklentiler: Geçmişteki değişimleri göz önünde bulundurarak bir ortalama belirlenmesi.

Rasyonel Beklentiler: Beklentilerle ilgili her türlü bilgiye sahip olunması ve en iyi tahminin yapılması.

Sektörün Rasyonel Beklenti içinde olduğunun bilinmesinin önemli olduğunu düşünüyorum. Rasyonel olarak bakıldığında Gümrük Müşavirliği ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Asgari Ücret Tarifesinde yapılması gereken artışın % 100’ün altında olmaması gerektiğini düşünenlerdenim. Aksi halde 3 – 5 ay sonra yine aynı teoriyi tartışmamız gerekecek.

Dış ticaret erbabının da bu beklentiye destek vermesi gerekir. Gümrük Müşaviriyle çalışmanın zorunlu olmaması durumunda bile gümrük işlemlerinin % 95 Gümrük Müşavirleri tarafından yapılıyorsa bu mesleğin ayakta kalması öncelikle dış ticaret erbabının faydasınadır. Aksi durumunda işlerini yaptıracak Gümrük Müşaviri bulmaları epeyce zor gibi görünüyor.

Erdem İLBEYİ