Ortak transit
rejimi, eşyanın sözleşmeye taraf ülkelerde geçerli bir kapsamlı teminat
kullanılarak ve en az bir sınır geçerek başka bir ortak transit ülkesine
taşınması üzerine kurulmuştur. Dolayısıyla transit beyanında teminata ilişkin
bir bilginin bulunmadığı veya teminatın yetersiz olduğu durumlarda eşyanın
serbest bırakılma (REL_TRA) olanağı da bulunmamaktadır. Eşyanın statüsünün bir
önemi yoktur; Örneğin serbest dolaşımdaki ihracat eşyası bile serbest dolaşımda
olmayan eşya olarak kabul edilerek ithalat vergileri üzerinden teminat
hesaplanır.
Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün geçtiğimiz
günlerde dağıtımı yapılan 11.08.2021 tarihli, 6625202 sayılı ‘İhraç Eşyası İçin Düzenlenen Transit Refakat Belgelerinde Tahsilata Yetkili
Ülkenin Belirlenmesi’ konulu yazısının ise farklı yaklaşımı ile ezber bozan türden olduğu
söylenebilir.
Öncesinde anımsamak için yinelemek
gerekirse Ortak Transit Sözleşmesi, Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği ile 4 Seri No.lu
Gümrük Genel Tebliği hükümleri birlikte değerlendirerek şöyle özetleyebiliriz;
*Asıl sorumlu, taşıyıcı alıcı eşyayı varış gümrük idaresine sağlam ve noksansız olarak sunmakla yükümlüdür,
*Gümrük yükümlülüğü
doğduğunda, asıl sorumlu, transit rejimine tabi tutulan eşya ile ilgili olarak
gümrük idaresine karşı mali olarak sorumludur,
*Eşyanın transit
rejiminden mevzuata aykırı olarak çıkarılması durumunda gümrük yükümlülüğü
doğar,
* Ortak transit rejimi, bu rejime tabi tutulan
eşya ve gerekli bilgiler gümrük mevzuatına uygun olarak varış gümrük idaresine
ulaştığında sona erer ve rejim hak sahibinin yükümlülükleri yerine getirilmiş
olur, rejim ibra edilir.
Ortak transit
sözleşmesinde yer alan önemli bir başka husus da ‘Borcun Doğduğu Yerin’
belirlenmesidir. Buradaki ‘yer’ ülke olarak anlaşılmalıdır.
Gümrükler Genel
Müdürlüğünün yazısını kurgu bir örnek üzerinden değerlendirirsek:
a)Muratbey Gümrük
Müdürlüğünde serbest dolaşımdaki ihracat eşyası için 1000 rejim kodu ile tescil
edilen ihracat beyannamesi çıkabilir statüye geldikten sonra T1 kodlu transit
refakat belgesi düzenlendi ve Almanya varış gümrüğüne sevk edildi. Taşıtın Kapıkule
Gümrük Müdürlüğünden Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkış yapması (fiili
ihracat) üzerine ihracat beyannamesi kapandı. Transit beyannamesinin kapanması
eşyanın varış gümrüğüne teslim edilip NCTS sistemi üzerindeki işlemlerin
tamamlanmasına ve WRT_NOT statüsüne gelmesine bağlı olduğu için transit
beyannamesi henüz kapanmadı.
b)Kapıkule gümrük
sahasından çıkış yaptıktan sonra Bulgaristan ve Sırbistan transit idarelerinden
sınır geçiş mesajı (NCF_NOT) mesajı gönderilen transit refakat belgesi herhangi
bir nedenle Almanya varış gümrüğünde işlem görmediği için açık kaldı. NCTS
sistemi üzerinde işlem yapılmayan transit beyannamesi kapsamı eşyanın varış
gümrüğünde veya başka herhangi bir yurtdışı gümrük idaresinde gümrükçe
onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulduğunu gösteren (ithalat beyannamesi
vb.) alternatif kanıt belgesi de temin edilemedi.
Bu durumda hareket
idaresi olan Muratbey Gümrük Müdürlüğünde nasıl bir yol izlenecek? Türkiye
Gümrük Bölgesi dışına çıkış yapan serbest dolaşımdaki ihracat eşyanın ithalat
vergileri tahsil edilecek mi? Tahsilat hangi ülkede yapılacak?
Buna karar vermek
için sürecin tamamlanması gerekiyor:
c)Muratbey Gümrük
Müdürlüğü Almanya varış idaresinden beyannamenin akıbeti hakkında bilgi
alamadığında, sistem önce düşük dozda bir alarm seviyesinde (ENQ_REC) koduyla
araştırma başlatılmasını önerir. Beyannamenin statüsünde değişiklik olmaması
halinde bir üst seviyeden (ENQ_REQ)
mesajı gönderilerek araştırma başlatılır.
d)Almanya varış
gümrük idaresinin (ENQ_REQ) mesajıyla başlatılan araştırmaya olumsuz cevap
vermesi yani transit beyannamesinin gümrüklerinde işlem görmediğini belirtmesi halinde
NCTS sistemi üzerinde beyannamenin statüsü “Varışta bilinmiyor” anlamına gelen
(ENQ_NEG) olarak gözükecektir.
Bu durumda hareket
idaresi bir taraftan borcun doğduğu yeri/ülkeyi belirmeye çalışırken diğer
taraftan da rejim hak sahibi/asıl sorumludan bilgi ve belge talep edecektir.
e) Bilgi ve belge
sunulamadığı, Ortak transit rejimine konu bir transit beyannamesinin ibra
edilemediği ve herhangi bir akit taraf ülkesinin konuya ilgili göstermediği
durumda ‘Borcu, Borçluyu ve Tahsilattan
sorumlu gümrük idaresini’ belirlemek hareket idaresinin yani örneğimizde Muratbey
Gümrük Müdürlüğünün görevidir.
Hareket idaresi serbest dolaşımdaki ihracat eşyasının ithalat
vergilerini tahsil edilip etmeyeceğine karar vermek için TC25 Formu düzenleyip MRN Follow-Up sayfasından kontrol ederek en
son SINIR GEÇİŞ BİLDİRİMİ yapan ÜLKE ile beyanname üzerindeki VARIŞ ÜLKESİNİN
gümrük makamlarından tahsilat sorumluluğunu alıp almayacaklarına dair bilgi
talep ederek ve 3 AY İÇERİSİNDE cevap gelmesini bekleyecektir. İdarenin yukarıda
özetlenen çabalarına ek olarak ihracatçı ve alıcı firma nezdinde girişimde bulunulması
da mümkün.
Sonuç
Yazı içeriği, serbest dolaşımdaki ihracat eşyasının
Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkış yaptığının (fiili ihracatının gerçekleştiğinin)
tespit edilmesi ancak sorumluluk üstlenen bir ülkenin bulunmaması durumunda herhangi
bir vergi tahsilatı yapılmadan hareket idaresince transit beyannamesinin nihai statüye (WRT_NOT) getirilmesini
öngörmektedir.
Transit
beyannamesinin Serbest dolaşımda olmayan
ihracat beyannamesi kapsamı eşya için düzenlenmiş olması durumunda ise farklı
bir değerlendirme yapılabilir.
Ancak ileride
çeşitli ülkelerin gümrük idareleri tarafından talep edilecek olası bir mali
yükümlülükle karşılaşmamak için transit beyannamelerinin ortak transit
sözleşmesi ve ulusal mevzuat hükümlerine uygun şekilde NCTS sistemi üzerinde
kapatılması ya da rejimin sonlandığını kanıtlayan alternatif kanıt belgelerinin
temin edilmesinin en sağlıklı yol olduğu unutulmamalıdır.
Meraklısına:
‘Ankara, bana
daima dâsitanî ve muharip göründü. Şurası var ki şehrin vaziyeti de buna
müsaittir.
Daha uzaktan
gözümüze çarpan şey iki yassı tepenin arasındaki geçidiyle tabiî bir istihkâm
manzarasıdır.’
(Ahmet Hamdi
TANPINAR/Beş Şehir)
Ferudun
Cemal İNAL
Gümrük
Müşaviri
