Vergi ve Cezanın Ödenmiş Olmasının İtiraz/uzlaşma Başvurularına Etkisi

Temel görevi vergi toplamak olan gümrük idarelerinin muhataplarına karşı vergi tahakkuku ve para cezaları uyguladığı herkesçe malumdur. Düzenlenen bu tahakkuk ve/veya para cezalarına ilişkin olarak, muhatapların ödeme veya kanun yoluna başvuru hakkı bulunduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Ancak bu konuda gerek dış ticaret muhataplarında gerekse de ( sosyal hayatın içerisinde karşılaşılan her türlü tahakkuk ve para cezası açısından ) toplumumuzun genelinde ödeme yapılmış olmasının borç, tahakkuk veya cezayı kabul etme anlamına geldiği yönünde yanlış bir kanı bulunmaktadır. İşte bu yazımızda da gümrük idareleri tarafından yapılan takibatlar özelinde bu konuyu üzerine bir değerlendirme yapacağız.

Bildiğiniz üzere gümrük idareleri tarafından bir tahakkuk ve/veya para cezası kararına karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde Gümrük Kanununun 244. maddesi dahilinde uzlaşma hakkınız, veya uzlaşma sağlanamaması yahut hiç uzlaşmaya başvurulmamış olması halinde de ( Gümrük Kanununu 242. maddesi çerçevesinde ) itiraz hakkınız bulunmaktadır. Bu süreçlere başvurmadan önce cebri icra ( haciz v.b. ) ile karşı karşıya kalmamak adına ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17/6. maddesinde yer alan ( para cezaları açısından ) indirimli ödeme hakkından yaralanma saikiyle tahakkuk ve/veya cezaların ödenmesi de çokça karşılaşılan bir durumdur. Böyle bir ihtilafla karşı karşıya kalan idarenin, yani ödenmiş bir tahakkuk ve/veya para cezası ile karşılaşan idarenin bu başvuruya karşı değerlendirme yaparken; ödeme yapılıp yapılmadığı dikkate alınmaksızın işlemin hukukiliği yönünden değerlendirme yaparak itiraz veya uzlaşma başvurusunu sonuçlandırması gerekmektedir.

Konuya ilişkin olarak hak arama hürriyeti, kanuni idare, hukuk devleti gibi temel hukuk ilkelerinin yanı sıra 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17/6 maddesinin son cümlesinde de “Peşin ödeme, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez.”hükmü ile bu hususu somut bir şekilde düzenlemiştir. Yine yazılı mevzuatta açıkça yer alamamakla birlikte hukuk sisteminin ayrılmaz bir parçası olan “ihtirazi kayıt” müessesesi de aynı amaca hizmet eden bir hukuki müessesedir. Tabi genel ihtirazi kayıt uygulamalarından farklı olarak kanun yolu başvurusundan önce yapılan ödemelerde ödeme makbuzunda herhangi bir kaydın yer alam zorunluğu bulunmamaktadır.

5326 sayılı yasanın 17/6 maddesinin son cümlesi ile getirilen kanun yolu ibaresi kapsamında, yalnızca Gümrük Kanununun 242. maddesinde düzenlenen itirazın bulunduğu kabul edilerek uzlaşmanın kapsam dışı bırakılması da gerek hak arama hürriyeti özelinde yukarıda bahsettiğimiz evrensel ilkelere gerekse de uzlaşma müessesesi ile ulaşılmak istenene amaç ile bağdaşmayacaktır. Nitekim söz 526 sayılı yasada belirtilen hükmün usule ilişkin bir düzenleme olduğu kabul edilerek kıyas yapılması mümkün olup uzlaşmanın da kanun yolu olarak değerlendirilmesi ve ödeme yapılmış dahi olsa uzlaşma başvurularının kabul edilmesinin göreceli olarak daha hukuk dahilinde olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Sonuç olarak tebliğ alınan bir tahakkuk ve/veya para cezasının ödenmiş olsa dahi yasal süreleri içerisinde itiraz/uzlaşma başvurularına açık olduğu dış ticaret muhatapları açısından ve ( doğrudan bizim alanımızla ilgili olmamakla birlikte ) özel hukuk ilişkilerinde borcun ödenmiş olması da bireyler açısından borcu kabul anlamına gelememektedir.

Borcun ödenmiş olmasının kanun yollarına başvuru hakkına etkisi üzerine şahsi görüşlerimi içeren bu yazımı okuma sabrını gösterdiğinizi için teşekkür ederim.

Saygılarımla,

Emre KARAPINAR