Tasarrufların katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirilmesi, üretim ve istihdamın artırılması, uluslararası doğrudan yatırımların artırılması, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması, Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi ve benzeri uygulamalar tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ‘’Teşvik Sistemi’’ kapsamında desteklenmektedir.
19.06.2012 Tarihli 28328 Resmi gazetede yayınlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları hakkında Karar (2012/3305) İle bu kapsamda ana hatlar belirlenerek düzenleme yapma yetkisi Ekonomi Bakanlığına verilmiş, 20.06.2012 Tarihli 28329 Resmi yayınlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (2012/1) ile de Ekonomi Bakanlığı, Uygulamaya ilişkin konuları netleştirmiştir. Yazımın konusunu oluşturan çelişkiler ise bu uygulamaların Gümrüklerde nasıl yapılacağını belirleyen 12.11.2009 tarihli 27404 Sayılı resmi Gazetede Yayınlanan Seri 9 No’lu Gümrük Genel tebliğinden kaynaklanıyor.
Yayınlanma tarihleri açısından bakacak olursak Yatırım Teşvik belgesi kapsamındaki makine ve teçhizatın ithalinde gümrük idarelerince uygulanacak işlemlere ilişkin Gümrük Tebliğinin yürürlüğe giriş tarihinin Bakanlar Kurulu Kararından iki buçuk sene öncesine geldiğini görürüz. Üstelik Seri 9 No’lu tebliğin ‘’ Hukuki dayanak ‘’ başlıklı 3. Maddesinde ‘’ 2009/15199 sayılı BKK’’ ve Ekonomi Bakanlığınca hazırlanarak yürürlüğe konulan 2009/1 sayılı tebliği diye belirtilmektedir ki ker ikisi de mülga olmasına rağmen madde metninde herhangi bir değişiklik yapılmadığından hala böyle yazmaktadır. Sözün kısası; Teknik olarak baktığımızda yürürlükte olan Gümrük genel tebliğinin müstenidatı olan Bakanlar Kurulu Kararı ve Ekonomi Bakanlığının Uygulama tebliğinin şu anda yürürlükte olmadığını görüyoruz.
Bu şekilde konunun ana hatlarını belirledikten sonra yazımın da başlığını oluşturan ‘’Yatırım Teşvik Mevzuatında çelişen hükümlere değinmek istiyorum.
1) KIYMET FARKLARI ;
Ekonomi Bakanlığının Yayınladığı 2012/1 Sayılı Tebliğin 16. Maddesinin 2. Fıkrasında ;
‘’İthal ve yerli makine ve teçhizat listelerinde her bir makine ve teçhizat için belirtilen miktarın aşılmaması kaydıyla, listede belirtilen tutarın üzerinde veya altında kalan alımlarda liste tadilatı yapılmaksızın doğrudan işlem yapılabilir’’. Diye belirtilmesine rağmen.
Seri 9 No ‘lu Gümrük Genel tebliğinin Kıymet, miktar, adet ve menşe ülke farklılıkları başlıklı 13. Maddesinin b) fıkrasında ;
‘’Kalem Bazında % 50’nin dışında kalan kıymet farklılıklarında teşvik belgesini düzenleyen mercii tarafından (Ekonomi Bakanlığı veya ilgili Sanayii odası) makine ve teçhizat listesinde’’
gerekli düzeltmenin yapılması ‘’sağlanır’’. Diye belirtilmektedir
Bunlara ilave olarak yine Seri 9 No’lu tebliğin 16. Maddesinin 2. Fıkrasının c bendinde ise ;
‘’%50’yi aşan fazlalığa isabet eden katma değer vergisi ve varsa gümrük vergisinin yükümlü tarafından peşin ödenmesinin talep edilmesi durumunda yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinde herhangi bir değişikliğe gerek kalmadan bu tutarlar tahsil edilerek, ithalata izin verilebilir.’’ Diye belirtilmektedir.
Görüldüğü gibi konu kıymet farkları, ancak birbirinden ayrı üç değişik işlem söz konusu.
Ekonomi Bakanlığı miktar aşımı yapılmaması durumunda kıymet farklarında herhangi bir düzeltme yapılmasına gerek görmediği halde aynı konu Gümrük Tebliğinde kıymet farkının % 50’yi aşması durumunda listelerin belgeyi düzenleyen kurum tarafından düzeltilmesi gerektiğini veya % 50’yi aşan kısma isabet eden vergilerin peşinen ödenmesi durumunda listelerde düzeltme yapılmadan Gümrük işlemi yapılabileceğini belirtmektedir.
2) TEŞVİK BELGESİ SÜRESİ
Ekonomi Bakanlığının Yayınladığı 2012/1 Sayılı Tebliğin 11. Maddesinin 1. Fıkrasında
‘’Yatırım süresi içerisinde ilgili kambiyo mevzuatında yer alan ödeme şekillerinden herhangi biri ile ithalat işlemlerine başlanılmış veya bedeli kısmen ya da tamamen ödenmiş ancak ithalatı gerçekleştirilememiş makine ve teçhizatın ithaline, gümrük idarelerince belge kapsamında sağlanan destek unsurları uygulanmak suretiyle izin verilir. Bu şekilde ithalatı yapılan makine-teçhizat, teşvik belgesinde kayıtlı diğer destek unsurlarından da faydalandırılır.’’ Diye belirtilmesine rağmen,
Seri 9 No’lu Gümrük genel tebliğinin 14. Maddesinin 2. Fıkrası;
‘’Teşvik belgesi kapsamındaki makine ve teçhizat ithalatının yatırım süresi içerisinde sonuçlandırılmaması durumunda, yatırım süresi içerisinde kambiyo mevzuatında yer alan ödeme şekillerinden herhangi biri ile ithalat işlemlerine başlanılmış veya bedeli kısmen veya tamamen ödenmiş olduğunun tevsik edilmesi halinde, yatırım mallarının ithaline yatırım süresi bitiş tarihini izleyen 4 ay içerisinde doğrudan gümrük idareleri tarafından izin verilir’’. Hükmünü amirdir.
Görüldüğü gibi Ekonomi Bakanlığı yatırım süresi içerisinde kambiyo mevzuatında yer alan ödeme şekillerinden herhangi biri ile ithalat işlemine başlanmış olması durumuna ithalat işlemlerinin tamamlanması için bir süre belirtmemesine rağmen Gümrük Genel tebliğinde Yatırım süresi bitiş tarihini izleyen 4 ay içerisinde doğrudan gümrük idareleri tarafından izin verileceğini belirtmektedir.
Görüldüğü gibi özellikle kıymet farkları ve Belge süresi ile ilgili olarak Ekonomi Bakanlığı Tebliği ve Gümrük Genel tebliği arasında önemli çelişkiler bulunuyor. Bu kapsamda Gümrükler Genel Müdürlüğü bütün Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerine gönderdiği 17.10.2014/3325038 sayılı yazı ile ana konusu başlamış İşlem kapsamında Yatırım Teşvik Belgelerinin süreleri ile ilgili olan ama diğer konularda da çelişen hükümlerin bulunması durumunda ‘’
Seri 9 No’lu tebliğde değişiklik yapılana kadar’’2012/3305 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve Ekonomi Bakanlığının 2012/1 sayılı tebliğinin dikkate alınması gerektiğini talimatlandırmıştır.
3) BEYANNAME TESCİLİNDE MAKİNE VE TECHİZAT LİSTESİNİN VE BELGE ASLININ ARANMASI
Hepimizin bildiği gibi Tek Pencere Sisteminde pek çok farklı birimdeki farklı uygulamaları bu sistem üzerinden yürütebiliyoruz. TPS üzerinden yürütülen işlemlere 30.06.2016 tarihinden beri Yatırım Teşvikli işlemler de dahil edildi, sistem üzerinden alınan 23 haneli referans numarası gümrük beyannamesinin 44 No’lu hanesine beyan edilerek işlemler elektronik ortamda yürütülebiliyor. Gümrük Ve Ticaret Bakanlığı Risk yönetimi ve Kontrol genel Müdürlüğü bu kapsamdaki Gümrük beyanlarının nasıl yapılması gerektiğini 2016/47 Sayılı Genelgesinde detaylı bir şekilde açıkladı. Anılan genelgenin 6. Maddesinde’’ Söz konusu belgeye ilişkin bilgiler elektronik ortamda yer alacağından,
beyanname ekinde ayrıca kâğıt ortamında ıslak imzalı ithal izin belgesi aranmaz. Gümrük işlemleri sırasında ihtiyaç duyulması durumunda belge içeriğinin Tek Pencere Sistemi üzerinden sorgulanması mümkün bulunmaktadır.’’ Diye belirtiliyor.
Oysa ki yine Seri 9 No’lu Yatırım Teşvik tebliğinin ‘’Beyannamenin Tescili ve Kabulü’’ ile ilgili 15. Maddesinin 1. Fıkrasında Gümrük idarelerince,
2009/15199 sayılı Karar’a veya bu Karar’dan önce yayımlanan teşvik kararlarına istinaden düzenlenen teşvik belgesi kapsamı yatırım eşyasının ithaline ilişkin yükümlülerce yapılacak taleplerde,
teşvik belgesi ile yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinin aslı aranır. Bu belgeler olmadan beyannamenin tescil ve kabul işlemi yapılmaz. Diye belirtildiğini görmekteyiz. Ayrıca 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının da yürürlükte olmadığını ayrıca belirtmek istiyorum.
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 17.10.2014 Yılında Tüm Bölge müdürlüklerinde Yazmış Olduğu yazıda belirtildiği gibi ‘’Seri 9 No’lu Tebliğde değişiklik’’ yapılırken çelişen bütün hususların ve Tek Pencere Sisteminde yapılacak gümrük beyanlarının da değerlendirileceğini düşünüyorum.
Zafer Nezih ÖZDENAK
