Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği (YGM) Mesleği Üzerine Bazı Mülahazalar -5-

Türk Dil Kurumu Sözlüğünde; herhangi bir meslek edinecek olan kimsenin geçirdiği uygulamalı öğrenme dönemine staj; bu işi yapan kişi de “stajyer” olarak tanımlanmıştır. Stajyerlik bir anlamda “Teoriden” “Pratiğe” geçme evresidir. Meslek bilgisini artırmak için bir kurumun bir veya birçok bölümünde çalışmaya başlamak; öğrenilen kitabi bilginin uygulamaya geçirilmesi manasını ihtiva etmektedir.

Hatırlanacağı üzere, 11 Ağustos 2020 Tarihli ve 31210 Sayılı Resmî Gazete ile Gümrük yönetmeliğinde değişiklik yapılmış; söz konusu değişiklikle Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirlerinin yanlarında “stajyer çalıştırabilme” uygulamasına son verilmiştir. Bu yazımızda, kanunda hükmü sabit kalmakla birlikte; yönetmelikle “YGM Mesleğinden” kaldırılmış olan “stajyer” düzenlemesi hususunda efkârımızı ^{(1-Fikirler, düşünceler.2-kaygı, tasa, üzüntü sıkıntı}) paylaşmaya gayret edeceğiz.

Anahtar Kelimeler & Kısaltmalar:

Gümrük Müşaviri (GM), Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM), Gümrük Müşavir Yardımcısı (GMY), Bakanlık (Ticaret Bakanlığı), Gümrük Kanunu (GK), Gümrük Yönetmeliği GY, Teori Ve Pratik, Stajyer.

II.                 Gümrük Mevzuatı Açısından “Stajyer” kavramı,

Gümrük Müşavir Yardımcılarının (GMY) kimler olabileceği, Gümrük Kanunu’nun 227.maddesi başta olmak üzere gümrük mevzuatının sair düzenlemelerinde açık ve net bir şekilde belirlenmiştir. Diğer bir tabirle yarının Gümrük Müşavir Yardımcıları, bugünün stajyerleridir. Daha açık bir ifadeyle Gümrük Müşavir Yardımcısı olabilmenin ön koşulu stajyer olmaktan geçmektedir.

Gümrük Müşavirliği sektöründe stajyer olabilmek için öncelikle aşağıdaki koşulları sağlamanız gerekir. Şöyle ki;

Ø  Öncelikle Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı,

Ø  Medeni hakları kullanabilecek vasıfta,

Ø  İşlemiş olduğunuz herhangi bir suç münasebetiyle kamu haklarını kullanmaktan yoksun bırakılmamış,

Ø  Taksirli suçlar hariç olmak üzere; affa uğramış olsanız dahi, ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis ya da kaçakçılık, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, dolanlı iflas, yalan yere şahadet, suç tasnii, iftira gibi yüz kızartıcı suçlar ile resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı, Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçları ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamı suçlar ile örgütlü suçlardan hüküm giymemiş,

Ø  Ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmış,

Ø  Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi, siyasal bilgiler ve endüstri mühendisliği dallarında eğitim veren fakülte ve yüksek okullardan veya denkliği Yüksek Öğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yüksek öğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun,

Ø  Diğer öğretim kurumlarından lisans seviyesinde mezun olduktan sonra yukarıdaki bentte sayılan bilim dallarından lisans üstü seviyede diploma almış ya da ön lisans eğitimi veren gümrük, dış ticaret ve Avrupa Topluluğu konularında uzmanlık programı olan meslek yüksek okullarından mezun,

Olmalısınız ^{(GK. 227.madde)}.

Bu minvalde, sayılan şartları yerine getirdikten sonra Gümrük Müşavir Yardımcılığı sınavına girebilmeniz için ayrıca bir gümrük müşavirinin yanında en az bir yıl stajyer olarak çalışmak zorundasınız ^{(GK. 227/1-g Madde)}.

Şartların ince elenip, sık dokunduğu göz önünde bulundurulursa amiyane tabirle yoldan geçen herhangi birinin gümrük müşavirliği mesleğinde stajyer olamayacağı açık ve net bir şekilde görülecektir.

Diğer yönden, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 227. maddesi uyarınca gümrük müşavir yardımcılığı sınavına girebilecek kişilerin diğer şartları karşılamaları yanında ayrıca gümrük müşaviri nezaretinde staj amacıyla bir yıl çalışmış olmaları gerekmektedir. Buna mukabil kanunun 226/3. maddesinde de stajyerlerin gümrük idarelerinde iş takibi yapamayacakları hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla; stajyerlerin ofislerde çalışmalarında, gerekli belge ve evrakın hazırlanmasına yardım etme konusunda, münhasıran yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve/veya gümrük müşavir yardımcıları tarafından yapılması hükme bağlanan görevler dışında istihdam edilmesi hususunda herhangi bir yasal engel bulunmamaktadır. Kaldı ki, stajyerlerin fiil ve hareketlerinden doğacak mali sorumluluk, nezaretinde çalıştıkları gümrük müşavirine aittir ^{(GK.226/4.madde).}

Yine Gümrük müşavirleri, yanlarında çalışan stajyerlerin görevden ayrılmaları halinde, bunlar için ilişik kesme belgesi düzenler ve (İlk defa göreve başlayacak stajyerler hariç olmak üzere) yanlarında çalışmaya başlayacaklardan da bu belgeyi aramakla mükelleftir. Stajyerlerin göreve başlama ve ayrılmaları, ilgili gümrük müşaviri tarafından bir hafta içinde ilgili gümrük müşavirleri derneğine, bu dernek tarafından da bir hafta içinde bağlı bulunulan bölge müdürlüğüne yazı ile bildirilmek zorundadır. Stajyerlik için gerekli bir yıllık sürenin hesaplanmasında sigortalı olarak işe başlama tarihi ve sigortalı olarak çalışılan süre dikkate alınır ^{(GY.563/3.madde)}.

Konuyla ilgili mevzuat bir arada değerlendirildiğinde; “stajyerlik” kavramına azımsanmayacak şekilde önem atfedilmiş, kapsamı sarih bir şekilde belirlenmiş; YGM ve veya/GM’ye giden kilometre taşlarından birini oluşturduğu altı kalın harflerle çizilmek suretiyle vurgulanmıştır. Uygulamalı öğrenme olan stajyerlik dönemi, Gümrük Müşavirleri Derneklerinin sicil kayıtlarıyla tescillenip, bölge müdürlüklerine bildirilmekte; müesses nizam ve belirli disiplin içerisinde devam eden evreyi teşekkül etmektedir.

III.               YGM Yanında Stajyer Çalıştırmama (!) Zorunluluğu 

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri yanlarında “Veya stajyer çalıştırabilirler” hükmü bilindiği üzere; 11 Ağustos 2020 tarihli ve 31210 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile yürürlükten kaldırılmıştır.

Ayrıca yine mezkûr değişiklikle YGM yanında çalışılan süreler, GMY açısından staj süresi olarak addedilmeye devam edilirken; stajyerler bu haktan ne yazık ki mahrum bırakılmıştır.

Madde metninden de aşikare anlaşılacağı üzere, stajyerlerin YGM yanında istihdam edilmesi konusu; sadece antrepolarda eşya giriş ve çıkış işlemleriyle sınırlıymış gibi tasavvur edilip, görev tanımlarının kapsamı daraltılarak; antrepo dışındaki çalışma alanları göz ardı edilmesi hasebiyle “sehven” kanuna aykırı bir düzenleme yapıldığı kanaatindeyiz. Bu yönüyle resmin tamamına “kanunilik” ilkesi perspektifinde bakıldığında mülga maddeye rücu edileceğine de inancımız tamdır.

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri yanında çalışan stajyerlerin ne gibi işlemler yapabileceği konusunda tereddütler söz konusu yönetmelik değişikliğinden önce de mevcuttu; hatta bu yönde Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğünün 21.03.2019 tarihli ve 42811078 sayılı yazısı ders niteliğinde dikkate şayandır: “…Gümrük alanında çalışacak stajyerlerin, bu mesleği bir gümrük müşavirinin yanında öğrenebileceği gibi bir yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin yanında da öğrenebileceği öngörülmektir. Ancak bu öğrenme sürecinde, stajyerlere sorumluluk ve yükümlülük gerektiren bir çalışma yaptırılması stajyerlik statüsüne uygun düşmemektedir. Stajyerlerin gümrük idarelerinde iş takibi yapamayacağı Kanunun 226 ıncı maddesinde açıkça düzenlenmiş olup stajyerliğin nihai bir meslek gibi değerlendirilmesi mümkün değildir.” “…özel ve genel antrepoların giriş-çıkış işlemlerinin yapılması, tır/transit işlemlerinin sonlandırılması, antrepoya eşya alınmasına ve çıkarılmasına ilişkin tespit işlemlerinin yapılması, bu antrepolarda yapılan elleçlemelere ilişkin olarak düzenlenen sayım tutanaklarının imzalanması işlemlerinin münhasıran yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve/veya gümrük müşavir yardımcıları tarafından yapılması; bu çerçevede belirtilen işlemlerin stajyerlerce yapılamayacağı hususuna dikkat edilmesi gerekmektedir.” denilmek suretiyle tam anlamıyla kanunda belirtilen stajyerin görev tanımı izah edilmiştir.

Bu itibarla, YGM yanında çalışılan sürelerin staj sürelerinden sayılması; diğer bir tabirle staj hakkının geri verilmesi halinde bakanlığın sınırlarını net bir şekilde belirlediği yerler dışında stajyerlerin YGM müessesi içerisinde istihdam edilmesi söz konusu olabilecektir.

IV.               Sonuç Ve Değerlendirme,

Mesleğin,  kilometre taşlarını Stajyer-Gümrük Müşavir Yardımcısı (GMY)-Gümrük Müşaviri (GM)- Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM) oluşturduğu şüphesizdir. Stajyerlerin YGM yanında çalıştığı sürelerin staj süresine sayılmayıp; buna mukabil GMY’ lerin çalışmasının staj süresinden sayılması bünyesinde tenakusu barındırdığı gibi kariyer halkalarından ilkinin koparılması manasına da gelmektedir.

YGM ’nin, son kertede meslek mensubu olarak “Gümrük Müşaviri olduğu izahtan varestedir. Bu meyanda; 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 227/1-g) maddesi aynen: “Staj amacıyla bir gümrük müşavirinin yanında bir yıl çalışmış olmak, “hükmü de göz önünde bulundurulduğunda; bir gümrük müşaviri olan YGM yanında kanunun 227.maddesindeki şartlara haiz kişilerin çalıştırılması ve bu kişilerin çalıştırıldığı sürelerin staj sürelerinden sayılması yasal bir zorunluluk olduğu gibi kanundaki hüküm değiştirilmeden; söz konusu hükmün bir alt norm olan yönetmelikle değiştirilmesi hukukun temel ilkelerinden biri olan “normlar hiyerarşisi” ’ne de uygun olmayacağı mütalaa edilmektedir.

Makalemize “YGM Yanında Stajyer Çalıştırmama (!) Zorunluluğu” başlığını koymamızın sebebini açıklayarak sözlerimizi nihayete erdirelim: Bilindiği üzere, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 18 inci maddesinde on veya daha fazla personel çalıştıran işletmeler stajyer çalıştırmak zorundadır. Aynı kanunun 24 üncü maddesinde stajyer çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletmeler için yaptırım düzenlenmiştir. Ayrıca Cumhurbaşkanı Kararlarıyla, staj gören öğrencilere ödenecek ücretler için uygulanan devlet katkıları dahi ön görülmüştür. Buradan hareketle iş hayatının hemen hemen tamamında stajyer çalıştırma teşvik edilmiş; hatta zorunlu kılınmışken, YGM sisteminde eskiden var olan stajyer çalıştırma uygulaması kaldırılmış; Stajyer Çalıştırmama (!) Zorunluluğu (Kanuna mugayir olduğu tasavvur edilmekle birlikte) yönetmelik marifetiyle ihdas edilmiştir. Bu açıdan söz konusu ironik tablo makalemizin serlevhasını oluşturmuştur.   

Stajyerlerin; sorumluluk ve yükümlülüklerinin neler olduğu, nerelerde çalıştırılıp, çalıştırılamayacağı; fiil ve hareketlerinden doğacak mali sorumluluğun kime ait olduğu; aykırı davranışların tespiti halinde yaptırımların neler olduğu açık ve net bir şekilde mevzuatımızda düzenlenmiş olduğu da dikkate alındığında stajyerlerin YGM bünyesinde istihdam edilmesinin kanunun ruhuna uygun olacağı gibi; kariyer mesleği olarak görülen YGM mesleğinin genç kuşaklar tarafından tercih edilmesine ve ülkemizdeki işsizlik oranlarının düşürülmesi hususuna olumlu anlamda önemli katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Haki Demirtaş
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri