"YGM Yanında Stajyer Çalıştırmama (!) Zorunluluğu"
I. Giriş
Türk Dil
Kurumu Sözlüğünde; herhangi bir meslek edinecek olan kimsenin geçirdiği
uygulamalı öğrenme dönemine staj; bu işi yapan kişi de “stajyer”
olarak tanımlanmıştır. Stajyerlik bir anlamda “Teoriden” “Pratiğe” geçme
evresidir. Meslek bilgisini artırmak için bir kurumun bir veya birçok bölümünde
çalışmaya başlamak; öğrenilen kitabi bilginin uygulamaya geçirilmesi manasını
ihtiva etmektedir.
Hatırlanacağı
üzere, 11 Ağustos 2020 Tarihli ve 31210 Sayılı Resmî Gazete ile Gümrük
yönetmeliğinde değişiklik yapılmış; söz konusu değişiklikle Yetkilendirilmiş
Gümrük Müşavirlerinin yanlarında “stajyer çalıştırabilme” uygulamasına
son verilmiştir. Bu yazımızda, kanunda hükmü sabit kalmakla birlikte;
yönetmelikle “YGM Mesleğinden” kaldırılmış olan “stajyer” düzenlemesi hususunda
efkârımızı (1-Fikirler, düşünceler.2-kaygı, tasa, üzüntü sıkıntı)
paylaşmaya gayret edeceğiz.
Anahtar Kelimeler & Kısaltmalar:
Gümrük
Müşaviri (GM), Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM), Gümrük
Müşavir Yardımcısı (GMY), Bakanlık (Ticaret Bakanlığı), Gümrük Kanunu (GK), Gümrük
Yönetmeliği GY, Teori Ve Pratik, Stajyer.
II.
Gümrük Mevzuatı Açısından “Stajyer” kavramı,
Gümrük Müşavir Yardımcılarının (GMY)
kimler olabileceği, Gümrük Kanunu’nun 227.maddesi başta olmak üzere gümrük
mevzuatının sair düzenlemelerinde açık ve net bir şekilde belirlenmiştir. Diğer
bir tabirle yarının Gümrük Müşavir Yardımcıları, bugünün stajyerleridir. Daha
açık bir ifadeyle Gümrük Müşavir Yardımcısı olabilmenin ön koşulu stajyer
olmaktan geçmektedir.
Gümrük Müşavirliği sektöründe stajyer
olabilmek için öncelikle aşağıdaki koşulları sağlamanız gerekir. Şöyle ki;
Ø
Öncelikle Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı,
Ø
Medeni hakları kullanabilecek vasıfta,
Ø
İşlemiş olduğunuz herhangi bir suç münasebetiyle kamu
haklarını kullanmaktan yoksun bırakılmamış,
Ø
Taksirli suçlar hariç olmak üzere; affa uğramış olsanız dahi,
ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis ya da kaçakçılık, zimmet, ihtilas,
irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma,
dolanlı iflas, yalan yere şahadet, suç tasnii, iftira gibi yüz kızartıcı suçlar
ile resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan
malvarlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı, Devlet sırlarını açığa
vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçları ile
12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamı suçlar ile
örgütlü suçlardan hüküm giymemiş,
Ø
Ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten
çıkarılmış,
Ø
Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu
yönetimi, siyasal bilgiler ve endüstri mühendisliği dallarında eğitim veren
fakülte ve yüksek okullardan veya denkliği Yüksek Öğretim Kurumunca tasdik
edilmiş yabancı yüksek öğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun,
Ø
Diğer öğretim kurumlarından lisans seviyesinde mezun olduktan
sonra yukarıdaki bentte sayılan bilim dallarından lisans üstü seviyede diploma
almış ya da ön lisans eğitimi veren gümrük, dış ticaret ve Avrupa Topluluğu
konularında uzmanlık programı olan meslek yüksek okullarından mezun,
Olmalısınız (GK. 227.madde).
Bu minvalde, sayılan şartları yerine
getirdikten sonra Gümrük Müşavir Yardımcılığı sınavına girebilmeniz için ayrıca
bir gümrük müşavirinin yanında en az bir yıl stajyer olarak çalışmak
zorundasınız (GK. 227/1-g Madde).
Şartların ince elenip, sık dokunduğu
göz önünde bulundurulursa amiyane tabirle yoldan geçen herhangi birinin gümrük
müşavirliği mesleğinde stajyer olamayacağı açık ve net bir şekilde
görülecektir.
Diğer yönden, 4458 sayılı Gümrük
Kanunu’nun 227. maddesi uyarınca gümrük müşavir yardımcılığı sınavına
girebilecek kişilerin diğer şartları karşılamaları yanında ayrıca gümrük
müşaviri nezaretinde staj amacıyla bir yıl çalışmış olmaları gerekmektedir.
Buna mukabil kanunun 226/3. maddesinde de stajyerlerin gümrük idarelerinde iş
takibi yapamayacakları hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla; stajyerlerin ofislerde çalışmalarında,
gerekli belge ve evrakın hazırlanmasına yardım etme konusunda, münhasıran
yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve/veya gümrük müşavir yardımcıları
tarafından yapılması hükme bağlanan görevler dışında istihdam edilmesi hususunda
herhangi bir yasal engel bulunmamaktadır. Kaldı ki, stajyerlerin fiil ve
hareketlerinden doğacak mali sorumluluk, nezaretinde çalıştıkları gümrük
müşavirine aittir (GK.226/4.madde).
Yine Gümrük müşavirleri, yanlarında çalışan
stajyerlerin görevden ayrılmaları halinde, bunlar için ilişik kesme belgesi
düzenler ve (İlk defa göreve başlayacak stajyerler hariç olmak üzere) yanlarında
çalışmaya başlayacaklardan da bu belgeyi aramakla mükelleftir. Stajyerlerin
göreve başlama ve ayrılmaları, ilgili gümrük müşaviri tarafından bir hafta
içinde ilgili gümrük müşavirleri derneğine, bu dernek tarafından da bir hafta
içinde bağlı bulunulan bölge müdürlüğüne yazı ile bildirilmek zorundadır.
Stajyerlik için gerekli bir yıllık sürenin hesaplanmasında sigortalı olarak işe
başlama tarihi ve sigortalı olarak çalışılan süre dikkate alınır (GY.563/3.madde).
Konuyla ilgili mevzuat bir arada
değerlendirildiğinde; “stajyerlik” kavramına azımsanmayacak şekilde önem
atfedilmiş, kapsamı sarih bir şekilde belirlenmiş; YGM ve veya/GM’ye giden
kilometre taşlarından birini oluşturduğu altı kalın harflerle çizilmek
suretiyle vurgulanmıştır. Uygulamalı öğrenme olan stajyerlik dönemi, Gümrük
Müşavirleri Derneklerinin sicil kayıtlarıyla tescillenip, bölge müdürlüklerine
bildirilmekte; müesses nizam ve belirli disiplin içerisinde devam eden evreyi teşekkül
etmektedir.
III.
YGM Yanında Stajyer Çalıştırmama (!) Zorunluluğu
Yetkilendirilmiş
Gümrük Müşavirleri yanlarında “Veya stajyer çalıştırabilirler” hükmü bilindiği üzere;
11 Ağustos 2020 tarihli ve 31210 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe
giren “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile
yürürlükten kaldırılmıştır.
İlgili
Maddenin değişiklikten Önceki Hali (mülga)
|
İlgili
Maddenin değişiklikten Sonraki Hali (Meri)
|
MADDE 575 – (3)
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri yanlarında gümrük müşavir yardımcısı veya
stajyer çalıştırabilirler.
|
MADDE
575 – (3) Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri yanlarında gümrük müşavir
yardımcısı çalıştırabilirler.
|
Ayrıca
yine mezkûr değişiklikle YGM yanında çalışılan süreler, GMY açısından staj süresi
olarak addedilmeye devam edilirken; stajyerler bu haktan ne yazık ki mahrum
bırakılmıştır.
İlgili
Maddenin değişiklikten Önceki Hali (mülga)
|
İlgili
Maddenin değişiklikten Sonraki Hali (Meri)
|
Yetkilendirilmiş
gümrük müşaviri yanında çalışılan süreler
MADDE 577 – (1)
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince özel ve genel antrepo eşya giriş ve
çıkış işlemlerinin tespitiyle ilgili olarak görevlendirilen kişilerin,
Kanunun 227’nci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (d), (e) ve (f)
bentlerinde belirtilen şartları haiz olmaları kaydıyla, yetkilendirilmiş
gümrük müşavirleri yanında çalıştıkları süreler, anılan maddenin (g) bendinde
belirtilen staj süresinden sayılır. Bu kişilerin gümrük müşavir yardımcısı
olmaları durumunda, anılan Kanunun 228 inci maddesinin birinci fıkrasında
belirtilen şartları haiz olmaları kaydıyla, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri
yanında çalıştıkları süreler değerlendirmeye alınır.
|
Yetkilendirilmiş
gümrük müşaviri yanında çalışılan süreler
MADDE
577 – (1)
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince özel ve genel antrepo eşya giriş ve
çıkış işlemlerinin tespitiyle ilgili olarak görevlendirilen gümrük müşavir
yardımcılarının Kanunun 228 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen
şartları haiz olmaları kaydıyla, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri yanında
çalıştıkları süreler değerlendirmeye alınır.
|
Madde
metninden de aşikare anlaşılacağı üzere, stajyerlerin YGM yanında istihdam
edilmesi konusu; sadece antrepolarda eşya giriş ve çıkış işlemleriyle
sınırlıymış gibi tasavvur edilip, görev tanımlarının kapsamı daraltılarak;
antrepo dışındaki çalışma alanları göz ardı edilmesi hasebiyle “sehven”
kanuna aykırı bir düzenleme yapıldığı kanaatindeyiz. Bu yönüyle resmin tamamına
“kanunilik” ilkesi perspektifinde bakıldığında mülga maddeye rücu edileceğine
de inancımız tamdır.
Yetkilendirilmiş
Gümrük Müşavirleri yanında çalışan stajyerlerin ne gibi işlemler yapabileceği
konusunda tereddütler söz konusu yönetmelik değişikliğinden önce de mevcuttu;
hatta bu yönde Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğünün
21.03.2019 tarihli ve 42811078 sayılı yazısı ders niteliğinde dikkate şayandır:
“…Gümrük alanında çalışacak stajyerlerin, bu mesleği bir gümrük müşavirinin
yanında öğrenebileceği gibi bir yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin yanında da
öğrenebileceği öngörülmektir. Ancak bu öğrenme sürecinde, stajyerlere
sorumluluk ve yükümlülük gerektiren bir çalışma yaptırılması stajyerlik
statüsüne uygun düşmemektedir. Stajyerlerin gümrük idarelerinde iş takibi
yapamayacağı Kanunun 226 ıncı maddesinde açıkça düzenlenmiş olup stajyerliğin
nihai bir meslek gibi değerlendirilmesi mümkün değildir.” “…özel ve
genel antrepoların giriş-çıkış işlemlerinin yapılması, tır/transit işlemlerinin
sonlandırılması, antrepoya eşya alınmasına ve çıkarılmasına ilişkin tespit
işlemlerinin yapılması, bu antrepolarda yapılan elleçlemelere ilişkin olarak
düzenlenen sayım tutanaklarının imzalanması işlemlerinin münhasıran
yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve/veya gümrük müşavir yardımcıları
tarafından yapılması; bu çerçevede belirtilen işlemlerin stajyerlerce
yapılamayacağı hususuna dikkat edilmesi gerekmektedir.” denilmek suretiyle tam
anlamıyla kanunda belirtilen stajyerin görev tanımı izah edilmiştir.
Bu
itibarla, YGM yanında çalışılan sürelerin staj sürelerinden sayılması; diğer
bir tabirle staj hakkının geri verilmesi halinde bakanlığın sınırlarını net bir
şekilde belirlediği yerler dışında stajyerlerin YGM müessesi içerisinde
istihdam edilmesi söz konusu olabilecektir.
IV.
Sonuç Ve Değerlendirme,
Mesleğin, kilometre taşlarını Stajyer-Gümrük Müşavir
Yardımcısı (GMY)-Gümrük Müşaviri (GM)- Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM)
oluşturduğu şüphesizdir. Stajyerlerin YGM yanında çalıştığı sürelerin staj
süresine sayılmayıp; buna mukabil GMY’ lerin çalışmasının staj süresinden
sayılması bünyesinde tenakusu barındırdığı gibi kariyer halkalarından ilkinin
koparılması manasına da gelmektedir.
YGM
’nin, son kertede meslek mensubu olarak “Gümrük Müşaviri olduğu izahtan
varestedir. Bu meyanda; 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 227/1-g) maddesi aynen: “Staj
amacıyla bir gümrük müşavirinin yanında bir yıl çalışmış olmak, “hükmü
de göz önünde bulundurulduğunda; bir gümrük müşaviri olan YGM yanında kanunun
227.maddesindeki şartlara haiz kişilerin çalıştırılması ve bu kişilerin
çalıştırıldığı sürelerin staj sürelerinden sayılması yasal bir zorunluluk
olduğu gibi kanundaki hüküm değiştirilmeden; söz konusu hükmün bir alt norm
olan yönetmelikle değiştirilmesi hukukun temel ilkelerinden biri olan “normlar
hiyerarşisi” ’ne de uygun olmayacağı mütalaa edilmektedir.
Makalemize “YGM Yanında Stajyer Çalıştırmama
(!) Zorunluluğu” başlığını koymamızın sebebini açıklayarak sözlerimizi nihayete
erdirelim: Bilindiği üzere, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 18 inci
maddesinde on veya daha fazla personel çalıştıran işletmeler stajyer
çalıştırmak zorundadır. Aynı kanunun 24 üncü maddesinde stajyer çalıştırma
yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletmeler için yaptırım düzenlenmiştir. Ayrıca
Cumhurbaşkanı Kararlarıyla, staj gören öğrencilere ödenecek ücretler için
uygulanan devlet katkıları dahi ön görülmüştür. Buradan hareketle iş hayatının
hemen hemen tamamında stajyer çalıştırma teşvik edilmiş; hatta zorunlu
kılınmışken, YGM sisteminde eskiden var olan stajyer çalıştırma uygulaması
kaldırılmış; Stajyer
Çalıştırmama (!) Zorunluluğu (Kanuna mugayir olduğu tasavvur edilmekle birlikte) yönetmelik
marifetiyle ihdas edilmiştir. Bu açıdan söz konusu ironik tablo makalemizin
serlevhasını oluşturmuştur.
Stajyerlerin; sorumluluk
ve yükümlülüklerinin neler olduğu, nerelerde çalıştırılıp, çalıştırılamayacağı;
fiil ve hareketlerinden doğacak mali sorumluluğun kime ait olduğu; aykırı
davranışların tespiti halinde yaptırımların neler olduğu açık ve net bir
şekilde mevzuatımızda düzenlenmiş olduğu da dikkate alındığında stajyerlerin
YGM bünyesinde istihdam edilmesinin kanunun ruhuna uygun olacağı gibi; kariyer
mesleği olarak görülen YGM mesleğinin genç kuşaklar tarafından tercih
edilmesine ve ülkemizdeki işsizlik oranlarının düşürülmesi hususuna olumlu
anlamda önemli katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Haki Demirtaş
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
Kaynakça:
1- Gümrük Kanunu- (4458 nolu Kanun) (04.11.1999 tarihli, 23866 sayılı R.G.)
2- Gümrük Yönetmeliği (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)
3- Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Tebliği (10.09.2020 t. 31240 s. R.G.)
4- Gümrükler Genel Müdürlüğünün 16.05.2017 tarihli 25034283 sayılı tasarruflu yazısı (YGM lerin yanlarında stajyer çalıştırabilmeleri uygulaması hk.)
5- Risk Yönetimi, Tasfiye ve Döner Sermaye Genel Müdürlüğünün 21.03.2019 tarihli ve 42811078 sayılı yazısı (YGM Tarafından Antrepoda Görevlendirilecek Personel)
6- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3308.pdf
7- https://sozluk.gov.tr/