“Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü”, gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, kayıt sistemi düzenli ve izlenilebilir olan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunan, kendi otokontrolünü yapabilen güvenilir firmalara gümrük işlemlerinde birtakım kolaylık ve imtiyazlar tanıyan uluslararası kabul gören bir statü olarak yürürlüğe girmiştir.
Türkiye AEO uygulamasına 10.01.2013 tarihinde yayımlanan «Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği» ile geçmiştir. Bu yönetmelik daha sonra 21.05.2014 tarihli Resmî Gazete ’de yayımlanan yönetmelikle değiştirilmiştir. Yürürlükten kaldırılan eski yönetmelik hükümlerine göre, Yetkilendirilmiş Yükümlü düzenlemelerinden Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü sorumluydu.
21.02.2020 tarihli 31046 Mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan yeni metinde "Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü" ibaresi "Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü" olarak değiştirildi. Gerçekleştirilen bu düzenleme ile YYS özelinde düzenlemeler yapma yetkisi Gümrükler Genel Müdürlüğüne geçmiş oldu.
Gümrükler Genel Müdürlüğünün tarihçesine baktığımızda: 1859 yılı mart ayından itibaren on yedi emanete ayrılmış olan taşra gümrük idareleri, Hazine yerine daha önce kurulmuş bulunan İstanbul Emtia Gümrük Eminliğine bağlanmış; daha sonra da "Emanet" unvanı "Nezaret" unvanına çevrilmiştir. 1861 yılında da İstanbul Emtia Gümrük Eminliği kaldırılarak, "Rüsumat Emaneti" kurulmuştur. Aynı zamanda taşradaki Gümrük Emanetleri de Müdürlük adını almıştır.
Tanzimat Döneminde yapılan bu yeni düzenlemelerin bir sonucu olarak; Gümrükler, Maliyeden ayrılarak, doğrudan Sadrazamlığa bağlı bir teşkilat olarak organize edilmiştir. Akabinde, 12 Temmuz 1909 tarihli bir Kararla Rüsumat Emaneti kaldırılarak gümrükler ve ilgili kurumları, “Rüsumat Müdüriyeti Umumiyesi” (Gümrükler Genel Müdürlüğü) çatısı altında 1859 öncesi dönemde olduğu gibi Maliye Nezaretine bağlanmıştır.
1909 yılında “Rüsumat Müdüriyeti Umumiyesi” adıyla resmi olarak kurulmuş olmakla birlikte, üstlendiği misyon ve işlev itibarıyla geçmişi oldukça eskilere dayanan bir Genel Müdürlüktür. Görev alanı itibarıyla, geçmişte olduğu gibi bugün de gümrük idaresinin nüvesini oluşturmaktadır. Bir başka anlatımla “Gümrükler Genel Müdürlüğü” farklı adlar altında olsa da gümrük hizmetini sunan kamu otoritesinin, her zaman lokomotif birimi olmuştur.
Hali hazırda Gümrükler Genel Müdürlüğü aşağıda sıralanan 16 daireden oluşmaktadır:
- Mevzuat ve Denetim Raporları Dairesi
- Geçici İthalat ve Hariçte İşleme Dairesi
- Yönetim Hizmetleri Dairesi
- Tahsilat Dairesi
- Elektronik Gümrük İşlemleri Dairesi
- Kıymet ve Vergilendirme Dairesi
- Gümrük Müşavirleri Dairesi
- Tarife ve Laboratuvarlar Dairesi
- Antrepo ve Serbest Bölgeler Dairesi
- Transit ve TIR Dairesi
- İhracat ve Dahilde İşleme Dairesi
- Dijital Dönüşüm ve Analiz Dairesi
- Gümrük İdareleri Dairesi
- İthalat ve Menşe Dairesi
- Ticaretin Kolaylaştırılması Dairesi
- Muafiyetler Dairesi
Bu görev dağılımında, “Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü” sahibi firmaların iş ve işlemleri Ticaretin Kolaylaştırılması Dairesi tarafından büyük bir özveri ve özenle yürütülmektedir. Daire YYS düzenlemeleri dışında başkaca kolaylaştırma iş ve işlemlerini de yerine getirmektedir.
Fiilen sistemin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren basitleştirme uygulamaları dış ticaret erbabının dikkatini çekmiş, maliyet ve zaman tasarrufu YYS’ ye olan ilgi artırmıştır. Bugün itibarıyla, Türkiye’de YYS yetkisi ile donatılmış 676 firma bulunmaktadır. Mevcut durumda dış ticaretimizin neredeyse yarısı YYS sahibi firmalar tarafından gerçekleştirilmektedir.
Ayrıca Ticaret Bakanlığının YYS sahibi firmalara tanıdığı basitleştirme uygulamaları gün be gün artmaktadır. Bu kadar büyük dış ticaret hacmine sahip firmaların da daha ayrıcalıklı bir statüde değerlendirilmesi beklenmektedir.
Bu bağlamda, Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığına bağlı büyük ve kurumsal mükelleflerine hizmet vermek üzere kurulan “Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı” gibi Ticaretin Kolaylaştırılması Dairesi dışında ayrı bir “YYS Daire Başkanlığı” kurulması gerektiği düşünülmektedir.
Böyle bir düzenleme yapılması durumunda, derneğimizin mottosu olan: “Yetkilendirilmiş Yükümlü statüsüne sahip olmak bir ayrıcalıktır. Ayrıcalıklar ise farklılıklar ile ortaya çıkmaktadır.” sözünün de karşılık bulacağı şüphesizdir.
Ez cümle, sadece YYS sahibi firmaların iş ve işlemelerini gerçekleştirmek üzere sertifika sahibi firmaların iş ve işlemlerini sonuçlandıracak ve hizmetlerin tek elden yürütülmesine olanak sağlayacak olan ‘YYS Dairesi’nin kurulma zamanının geldiği düşünülmektedir.
Mehmet Altay YEGİN
Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği
Yönetim Kurulu Başkanı
