YYS’li Firmaların İhtisas Gümrüğü Sorunsalı

Gümrük Kanunu on üç kısımdan oluşmaktadır. En çok merak edilen kısım ise altıncı kısımdır neden mi; çünkü ilgili kısımda gümrük vergilerinden muafiyet ve istisnalar yer almaktadır.

Tüm dış ticaret erbabının yararlanabildiği bir bölüm olmakla birlikte Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü sahibi firmaların herhangi bir ayrıcalığı bulunmamaktadır. Muafiyetin ve istisnanın bir sonucu olarak tüm dış ticaret erbabı kendilerine verilen bu yasal haktan yaralanmak istemektedir.

Gümrük Mevzuatına bakıldığında yetkinin tanımlanmaya başladığı 2013 yılından itibaren yetki sahibi firmalara birçok basitleştirme ve kolaylaştırma hakkı sağlanmıştır. Hatta bir basitleştirme uygulaması hayata geçirilecek ise önce Yetkilendirmiş Yükümlü Statü sahibi firmalar için uygulanmaktadır.

Bir diğer muafiyet başlığı ise ihtisas gümrüğü uygulamalarında yer almaktadır. Bazı tebliğlerde yer alan ana maddelerin ithalatının tüm gümrük müdürlüklerinden gerçekleştirmesi muafiyetinin tüm tebliğlerde yer almadığını gözlemliyoruz.

Peki ihtisas gümrüğünün tanımı nedir ve uygulamasındaki amaçları nelerdir.

İhtisas gümrüğün tanımı; gümrük İdareleri risk kriterleri açısından uzmanlaşmayı tercih ettiği ve özellik arz eden eşya ithalatlarında sadece yetki verilen sınırlı sayıda gümrük müdürlüğünden gerçekleştirilmesini amaçlamaktadır.

Amaçları ise; ithalatta kıymet, tarife, menşe ve standartlar yönünden etkin bir denetim yapılmasını sağlamaktır.

İhtisas gümrüğü olarak yetkilendirilen gümrük müdürlükleri, ilgili sektörün ve üretimin yoğunlaştığı bölgelerden seçilmiştir. Yerli halı üretiminde Isparta ilinin öne çıkması dikkate alınarak halı ithalatı için Isparta Gümrük Müdürlüğü, yerli çay üretiminde Rize ilinin öne çıkması dikkate alınarak çay ithalatı için Rize Gümrük Müdürlüğü ihtisas gümrüğü olarak yetkilendirilmiştir.

Aynı şekilde tekstil ihtisas gümrükleri tekstil sektörünün yoğunlaştığı bölgelerden, otomotiv ihtisas gümrükleri otomotiv sektörünün yoğunlaştığı bölgelerden, gübre ihtisas gümrükleri ise tarımsal üretimin yoğunlaştığı bölgelerden seçilerek söz konusu eşya ithalatı için ihtisas gümrüğü olarak yetkilendirilmiştir.

İhtisas gümrüğü uygulamasına tabi olacak eşyalar belirlenirken, eşyanın niteliği, eşyanın menşei, eşyanın çıkış ülkesi, gümrük müdürlüklerinin coğrafi konumu, gümrük müdürlüklerinin fiziki, teknik ve beşeri altyapısı, eşyanın yurtiçi üretim hacmi ve üretimin coğrafi dağılımı, eşyanın kaçakçılığa konu olma sıklığı, ulusal ticaret politikaları ve uluslararası yükümlülükler gibi kriterlerde dikkate alınmaktadır.

Ayrıca konunun Serbest Bölgeler üzerinden ticarete konu olması halinde ise; serbest bölgeler Türkiye Gümrük Bölgesi dışında kabul edildiği için serbest bölgede bulunan ve bu nedenle de ithalat kapsamında yer alan eşyanın ihtisas gümrüğü uygulamasına tabi bir eşya olması halinde bu eşyanın gümrük işlemlerinin de ihtisas gümrük müdürlüklerinden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Bakanlığın büyük bir özveri ile çalışmalar yürüttüğü ve sistemin geliştirilmesi adına basitleştirme uygulamaları ile daha cazip bir hale getirdiği Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü sahibi firmalar için bazı ihtisas gümrüğü tebliğlerinde istisnaların dışında tutulduğunu gözlemlenmektedir.

Örnek vermek gerekirse; ürün gamı çeşitli imalatçı-sanayici statü sahibi bir firmanın ithal etmek istediği 6912.00.29.00.00 tarifesinde yer alan seramikten mamul baharat değirmeni herhangi bir ülke ayırımı yapılmaksızın Ankara Gümrük Müdürlüğü, Erenköy Gümrük Müdürlüğü, İzmir TIR Gümrük Müdürlüğü ve Kütahya Gümrük Müdürlüğünden gerçekleştirmeniz gerekmektedir.

Farklı gümrük idarelerine gelen eşyaların virüsün yayılması adına teması arttırdığı ve aktarılması sırasında maliyetlerini arttırdığı aşikardır. Korona virüs öncesi ve sonrası olarak değerlendirilmesi durumunda sertifika sahibi firmaların bazı tebliğlerde ihtisas gümrüğü sorunsalı devam etmektedir. Ayrıca Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü sahibi firmalar aktarma işlemlerinden sonraki ihtisas gümrük idarelerinde de yeşil hatta işlem görmektedir.

Bu bağlamda ihtisas gümrüğü uygulamasının asıl amacının risk kriterleri açısından uzmanlaşmayı, özellik arz eden eşya için ise ithalatında kaçakçılığa konu olma sıklığı olarak belirlendiğinden, ana maddelerin yanı sıra Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü sahibi firmaların tüm tebliğlerde istisna kapsamına alınması gerektiği düşünülmektedir.


M. Altay YEGİN
Gümrük Müşaviri